અયોધ્યા: સૌથી પહેલા પીએમ મોદીએ જ્યાં શીશ ઝુકાવ્યું, એ હનુમાનગઢીના ઇતિહાસની 5 રસપ્રદવાતો

અયોધ્યામાં સરયુ નદીના જમણા કાંઠે ઊંચા ટેકરા પર સ્થિત હનુમાનગઢીને સૌથી પ્રાચીન મંદિર માનવામાં આવે છે. અયોધ્યામાં રામ જન્મભૂમિના દર્શન પહેલા અહીં હનુમાનજીના દર્શન કરાય છે. ચાલો તેના ટૂંકા ઇતિહાસને જાણીએ.

1. લંકા પર વિજય મેળવ્યા પછી માનવામાં આવે છે કે હનુમાન અહીંની ગુફામાં રહેતા હતા અને રામ જન્મભૂમિ અને રામકોટની સુરક્ષા કરતાં હતા. તેથી જ તેનું નામ હનુમાનગઢ અથવા હનુમાન કોટ રાખવામાં આવ્યું. તેને હનુમાનજીનું ઘર પણ કહેવાતું હતું.

૨. રાય બહાદુર લાલા સીતારામ, જેને સાહિત્યરત્ન અને સાહિત્ય સુધાકરથી નવાજવામાં આવ્યા છે, તેમણે 1933 માં તેમના પુસ્તક શ્રી અવધની ઝાંકીમાં વિસ્તારપૂર્વક હનુમાનગઢીનું સચોટ વર્ણન આપ્યું છે. મહારાજા વિક્રમાદિત્યે અહીં રામનાગરીના નવીનીકરણ દરમિયાન 360 મંદિરો બનાવ્યા હતા. તેમાંથી ઘણા ઔરંગઝેબના સમયમાં પતન પામ્યા.

3. તહસનહસ પછી 17મી સદીમાં હનુમાનગઢી એક ટીલા તરીકે જાણીતું હતું. અહીં એક ઝાડ નીચે હનુમાનજીની નાની મૂર્તિની પૂજા કરવામાં આવી હતી, જે આજે મોટી મૂર્તિની સામે મુકાયેલી જોવા મળે છે.

4. એવું કહેવાય છે કે અયોધ્યાના મહંત બાબા અભયરામે નવાબ શુજા-ઉદ-દૌલા (1739–1754) ના રાજકુમારનું જીવન બચાવી લીધું હતું. જ્યારે વૈદ્ય અને હાકિમે હાર માની લીધી, ત્યારે એવું કહેવામાં આવે છે કે નવાબના પ્રધાનોએ અભયરામદાસને વિનંતી કરી હતી કે તેઓ એકવાર નવાબના દીકરાને જોઈ લે. ત્યારબાદ બાબા અભાયરામે કેટલાક મંત્રોનો પાઠ કર્યો અને હનુમાનજીના ચરણામૃતનું પાણી છાંટ્યું, જેનાથી તેમના પુત્રનો જીવ બચ્યો. નવાબ ખુશ થયા અને બાબાને તે સમયે કંઈક માંગી લેવા કહ્યું. ત્યારે બાબાએ કહ્યું કે અમે તો સાધુ છીએ અમારે શું જોઈએ? હનુમાનજીની કૃપાથી તમારો પુત્ર સાજો થઈ ગયો છે, જો આપની ઇચ્છા હોય તો હનુમાનગઢી બનાવી આપો. ત્યારે નવાબે તેના માટે 52 વીઘા જમીન આપી હતી. એવું પણ કહેવામાં આવે છે કે આ મંદિર માટેની જમીન અવધના નવાબ દ્વારા આપવામાં આવી હતી અને દસમી સદીના મધ્યમાં તેની રખાત(ઉપ્પત્ની) દ્વારા બાંધવામાં આવ્યું હતું. જો કે, કેટલાક લોકો આ ઘટનાને લખનૌ અને ફૈઝાબાદના સંચાલક સુલતાન મન્સૂર અલી સાથે પણ જોડે છે. પરંતુ એવું પણ કહેવામાં આવે છે કે 3૦૦ વર્ષ પહેલા હનુમાન મંદિરનું વિશાળ નિર્માણ સંત અભયારામદાસની મદદથી કરવામાં આવ્યું હતું. સંત અભયારામદાસ નિર્વાણી અખાડાના શિષ્ય હતા.

5. હનુમાન મંદિર પરિચય: હનુમાન ગઢી વાસ્તવમાં એક ગુફા મંદિર છે. અહીં પહોંચવા માટે લગભગ 76 સીડીઓ ચઢવી પડે છે. અહીં સ્થાપિત હનુમાનજીની પ્રતિમા ફક્ત છ (6) ઇંચ લાંબી છે, જે હંમેશાં ફૂલોથી શણગારેલી હોય છે. આ મંદિર સંકુલના ચારેય ખૂણાઓમાં પરિપત્ર ગઢ છે. મંદિર સંકુલમાં માતા અંજની અને બાલ (બાળક) હનુમાનની પ્રતિમા છે. જેમાં હનુમાનજી, માતા અંજનીના ખોળામાં બાળકના રૂપમાં સૂતેલા છે. હનુમાનગઢીમાં જ અયોધ્યાની સૌથી ઊંચી ઇમારત પણ છે જે ચારે બાજુથી જોઈ શકાય છે. આ વિશાળ મંદિર અને તેનું આવાસ પરિસર 52 વિધામાં પથરાયેલું છે. વૃંદાવન, નાસિક, ઉજ્જૈન, જગન્નાથપુરી સહિત દેશના ઘણા મંદિરોમાં આ મંદિરની સંપત્તિ, અખાડા અને સભાઓ છે.