ISRO આજે વેધર સેટેલાઈટ કરશે લોન્ચ, 'નૉટી બોય' તરીકે ઓળખાશે રોકેટ

હવે ભારત માટે બગડતી હવામાનની પેટર્ન શોધવાનું સરળ બનશે. ઈન્ડિયન સ્પેસ રિસર્ચ ઓર્ગેનાઈઝેશન (ISRO) શનિવારે (17 ફેબ્રુઆરી) તેના વેધર સેટેલાઈટ લોન્ચ કરવા જઈ રહ્યું છે. આ માટે સ્પેસ એજન્સી આવા રોકેટનો ઉપયોગ કરવા જઈ રહી છે, જેને 'નૉટી બોય' તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. આ રોકેટને 'જિયોસિંક્રોનસ લૉન્ચ વ્હીકલ' (GSLV) તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.

ISROનો મેટ્રોલોજીકલ સેટેલાઇટ INSAT-3DS GSLV રોકેટ દ્વારા લોન્ચ કરવામાં આવશે. બદલાતા હવામાન ઉપરાંત અવકાશમાં હાજર આ ઉપગ્રહ આવનારી આફતોની સમયસર માહિતી પણ આપશે. આવી સ્થિતિમાં, ચાલો જાણીએ ઈસરોના આ નવા પ્રક્ષેપણ સાથે જોડાયેલા દરેક મહત્વપૂર્ણ સવાલના જવાબ.

• GSLV-F14 રોકેટને શનિવારે (17 ફેબ્રુઆરી) સાંજે 5.35 કલાકે શ્રીહરિકોટા, આંધ્રપ્રદેશના સતીશ ધવન સ્પેસ સેન્ટરથી લોન્ચ કરવામાં આવશે. લોન્ચિંગ ISROના સોશિયલ મીડિયા હેન્ડલ્સ જેવા કે YouTube અને Facebook પર જોઈ શકાય છે. આ સિવાય લોન્ચિંગ દૂરદર્શન પર પણ જોઈ શકાશે.

• ISROના જણાવ્યા અનુસાર, GSLV રોકેટનું આ 16મું મિશન છે અને સ્વદેશી ક્રાયોજેનિક એન્જિનનો ઉપયોગ કરીને 10મું ઉડાન છે. જીએસએલવી રોકેટને 'નૉટી બોય' નામ આપવામાં આવ્યું છે કારણ કે તેની નિષ્ફળતા દર 40 ટકા છે. આ રોકેટ સાથે કરાયેલા 15 પ્રક્ષેપણમાંથી 4 નિષ્ફળ ગયા છે.

• GSLV ના ભારે ભાઈ, લોન્ચ વ્હીકલ માર્ક-III રોકેટ, જેને બાહુબલી રોકેટ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, તેણે સાત મિશન લોન્ચ કર્યા છે અને તમામ સફળ રહ્યા છે. PSLV રોકેટની સફળતાનો દર પણ 95 ટકા છે. તેથી, GSLV રોકેટનું સફળ પ્રક્ષેપણ ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે.

• સ્પેસ એજન્સીના આ મિશનની સફળતા જીએસએલવી રોકેટ માટે પણ ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. તેનું કારણ એ છે કે પૃથ્વી વિશે માહિતી એકત્ર કરનાર ઉપગ્રહ NISARને આ વર્ષે GSLV રોકેટ દ્વારા લોન્ચ કરવામાં આવશે. અમેરિકન સ્પેસ એજન્સી નાસા અને ઈસરો સંયુક્ત રીતે આ સેટેલાઈટ તૈયાર કરી રહ્યા છે.

• GSLV, જે 'નૉટી બોય' તરીકે જાણીતું છે, તે ત્રણ તબક્કાનું રોકેટ છે, જેની ઊંચાઈ 51.7 મીટર છે. આ રોકેટ દ્વારા 420 ટનનો ભાર અવકાશમાં મોકલી શકાય છે. રોકેટ ભારતીય બનાવટના ક્રાયોજેનિક એન્જિનનો ઉપયોગ કરે છે અને ISRO થોડા વધુ લોન્ચિંગ પછી તેને નિવૃત્ત કરવાની યોજના ધરાવે છે.

• અવકાશમાંથી હવામાનની સ્થિતિની માહિતી આપવા માટે ISROનો INSAT-3DS સેટેલાઇટ લોન્ચ કરવામાં આવી રહ્યો છે. INSAT-3DS ઉપગ્રહ પહેલાથી જ અવકાશમાં રહેલા INSAT-3D (2013માં લોન્ચ થયેલો) અને INSAT-3DR (સપ્ટેમ્બર 2016માં લોન્ચ થયેલો) નું સ્થાન લેશે.

• INSAT-3DS સેટેલાઇટનું વજન 2,274 કિલોગ્રામ છે અને તેનું મિશન લાઇફ 10 વર્ષ છે. સરળ ભાષામાં, આ ઉપગ્રહ 10 વર્ષ સુધી ઈસરોને હવામાનમાં થતા દરેક ફેરફારની સચોટ માહિતી આપતો રહેશે.

• INSAT-3DS ઉપગ્રહની તૈયારી માટે પૃથ્વી વિજ્ઞાન મંત્રાલય તરફથી સંપૂર્ણ ભંડોળ પ્રાપ્ત થયું છે. ઈસરો દ્વારા લોન્ચ કરવામાં આવનાર આ સેટેલાઈટને તૈયાર કરવાનો કુલ ખર્ચ 480 કરોડ રૂપિયા છે.

• PSLV રોકેટ દ્વારા પ્રક્ષેપણની 18 મિનિટ પછી, INSAT-3DS ઉપગ્રહને અવકાશમાં 36,647 km x 170 km ની ઊંચાઈએ સ્થાપિત કરવામાં આવશે. અગાઉ લોન્ચ કરાયેલા ઉપગ્રહોનું આ ત્રીજું સંસ્કરણ છે.

• INSAT-3DS સેટેલાઇટ, એકવાર કાર્યરત થયા પછી, જમીન અને સમુદ્ર બંને પર હવામાનની અદ્યતન માહિતી પ્રદાન કરવામાં સક્ષમ હશે. તેના દ્વારા તોફાન જેવી ભારે હવામાનની ઘટનાઓ શોધી શકાશે. આ ઉપરાંત જંગલની આગ, બરફનું આવરણ, ધુમાડો અને બદલાતી આબોહવા વિશે પણ માહિતી મળશે.