ભારત અને ગુજરાતનું ગૌરવ: રૉકેટ વિજ્ઞાન અને હ્રદયરોગવિજ્ઞાનના સંયોજન પરના અભ્યાસ માટે અમદાવાદના પીએચ.ડી. સંશોધક ધ્રુવ પંચાલને આંતરરાષ્ટ્રીય એવોર્ડ

ગુજરાતના યુવા સંશોધક તથા Vyadh Aerospace Pvt. Ltdના સ્થાપક અને CEO, ધ્રુવ પંચાલને American Heart Association (AHA) તરફથી વૈશ્વિક સ્તરે પ્રતિષ્ઠિત Paul Dudley White International Scholar Award 2025થી સન્માનિત કરવામાં આવ્યા છે. તેઓ હાલમાં અમિટી યુનિવર્સિટી, ઉત્તરપ્રદેશમાં ઍરોસ્પેસ એન્જિનિયરિંગ ક્ષેત્રે પીએચ.ડી. સંશોધન કરી રહ્યા છે. જ્યાં તેઓ રૉકેટ વિજ્ઞાન અને હૃદયરોગવિજ્ઞાન વચ્ચેના સંધિબિંદુઓ પર નવો દ્રષ્ટિકોણ વિકસાવી રહ્યા છે.
 

આ અભ્યાસનું નેતૃત્વ ISROના ભૂતપૂર્વ વૈજ્ઞાનિક તથા અમિટી ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ ઍરોસ્પેસ એન્જિનિયરિંગના રિસર્ચ એન્ડ ઇનોવેશન હેડ પ્રોફેસર ડૉ. વી. આર. સનલ કુમાર દ્વારા કરવામાં આવ્યું હતું. આ એવોર્ડ USના બાલ્ટિમોર શહેરમાં યોજાયેલી Basic Cardiovascular Sciences (BCVS2025) સાયન્ટિફિક સેશનમાં ભારત તરફથી સર્વોચ્ચ રેટિંગ પ્રાપ્ત અભ્યાસ માટે આપવામાં આવ્યો હતો.

અદ્યતન સંશોધન – ઍરોસ્પેસથી હૃદય સુધી, વિજેતા સંશોધનનું શીર્ષક છે:

Microbubble-Induced Shock Waves in Blood: Investigating Multiphase Sanal Flow Choking During Decompression

આ અભ્યાસમાં ધ્રુવ પંચાલે ડૉ. સનલ કુમાર અને કાર્ડિયોથોરેસિક સર્જન ડૉ. પ્રદીપકુમાર રાધાકૃષ્ણન સાથે મળીને સંયુક્ત રીતે સંશોધન કાર્ય કર્યું હતું. તેમણે રૉકેટ એન્જિનમાં જોવા મળતું સનલ ફ્લો ચોકિંગ નામનું પ્રવાહગતિશાસ્ત્રીય સિદ્ધાંત હૃદયવિજ્ઞાનમાં લાગુ કરીને તેનો આધારીય અભિગમ વિકસાવ્યો હતો. તેમણે દર્શાવ્યું કે આ સિદ્ધાંતના આધારે રક્ત પ્રવાહમાં શોક તરંગ (shock waves) ઊભા થઈ શકે છે, જે હૃદયની ક્રિયાપ્રણાલીને પ્રભાવિત કરી શકે છે.

સંશોધન મુજબ, જ્યારે દબાણમાં અચાનક ઘટાડો થાય છે ત્યારે રક્તમાં માઇક્રોબબલ્સ (સૂક્ષ્મ હવામાં ભરેલી ગોળીઓ) સર્જાય છે. આ માઇક્રોબબલ્સ ફાટી નીકળતા શોક તરંગ પેદા થાય છે, જે શારીરિક અવરોધ (જેમ કે બ્લોકેજ) વિના પણ હૃદયাঘાત જેવી ગંભીર સ્થિતિ ઊભી કરી શકે છે.

આ શોધ વૈમાનીક તબીબી વિજ્ઞાન (Aerospace Medicine), અવકાશ યાત્રા, સમુદ્રતળની ઊંડાઈઓમાં ડાઇવિંગ, તેમજ હૃદય સર્જરી જેવા ક્ષેત્રોમાં અત્યંત મહત્વપૂર્ણ અને ક્રાંતિકારી માનવામાં આવે છે. આ અભ્યાસ હૃદય સંબંધિત જોખમોને નવી દૃષ્ટિએ સમજવાની દિશામાં મહત્વપૂર્ણ યોગદાન આપે છે અને ભવિષ્યમાં અસંખ્ય જીવન બચાવવામાં મદદરૂપ બની શકે છે. અભ્યાસ દર્શાવે છે કે જ્યારે દબાણમાં અચાનક ઘટાડો થાય છે ત્યારે રક્ત પ્રવાહમાં માઇક્રોબબલ્સનું સર્જન થાય છે, જેનાથી શોક તરંગો (shock waves) ઊભા થાય છે. 

આ શોક તરંગો કોઈ ભૌતિક અવરોધ (blockage) વગર પણ હૃદયવિષ્ફોટ (cardiac arrest) જેવી ગંભીર પરિસ્થિતિઓ ઊભી કરી શકે છે. આ શોધ વૈમાનીક તબીબી વિજ્ઞાન, અવકાશ યાત્રા, ડીપ-સી ડાઇવિંગ, તથા હૃદય સર્જરીના ક્ષેત્રમાં અત્યંત ક્રાંતિકારી અને દિશાદર્શક સાબિત થઈ શકે છે.
સંશોધનમાં સહભાગી રહેલી રાષ્ટ્રીય અને આંતરરાષ્ટ્રીય સંસ્થાઓ આ અભ્યાસમાં વિવિધ સંસ્થાઓના વૈજ્ઞાનિકો અને નિષ્ણાતોએ સંયુક્ત રૂપે યોગદાન આપ્યું, જેમાં નીચેની સંસ્થાઓનો સમાવેશ થાય છે:

•    Vyadh Aerospace Pvt. Ltd., અમદાવાદના (સ્થાપક અને CEO: ધ્રુવ પંચાલ)

•    Amity Institute of Aerospace Engineering, અમિટી યુનિવર્સિટી, ઉત્તરપ્રદેશ

•    Biomexia, વિશાખાપટ્ટનમ (ભારત)

•    University of Queensland, ઓસ્ટ્રેલિયા

•    University of Minnesota, યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ ઓફ અમેરિકા (યુએસએ)

ભારતીય સહલેખકો: રૌનિક શર્મા, શિવાંશ રાણા, યમન વોહરા, ડેકકલા વિનય, યશ રાજ, તથા પ્રોફ. ડૉ. સંજય સિંહ (ડિરેક્ટર, ઍરોસ્પેસ એન્જિનિયરિંગ, અમિટી યુનિવર્સિટી)
DST-Amity-TEC હેઠળ સંશોધન અને માર્ગદર્શન:-

આ સંયુક્ત સંશોધનપ્રોજેક્ટને ભારત સરકારના વિજ્ઞાન અને તકનીકી વિભાગ (Department of Science and Technology - DST) તરફથી DST-Amity-TEC Initiative હેઠળ આર્થિક સહાય પ્રાપ્ત થઈ હતી. સંશોધનકાર ટીમે સંસ્થાગત માર્ગદર્શન અને પ્રેરણાની દિશામાં અમૂલ્ય યોગદાન બદલ ડૉ. ડબલ્યુ. સેલ્વમૂર્તિ, પ્રમુખ – Amity Science, Technology and Innovation Foundation, પ્રત્યે વિશેષ કૃતજ્ઞતા વ્યક્ત કરી છે.

વિશ્વમંચે ભારતનો અભિવાદન:

ISROના ભૂતપૂર્વ વૈજ્ઞાનિક ડૉ. સનલ કુમાર અગાઉ દક્ષિણ કોરિયામાં પણ રૉકેટ એન્જિન દબાણના મૂળ કારણોની શોધ બદલ માન્યતા મેળવી ચૂક્યા છે. હવે તેમણે એ જ સિદ્ધાંતોને માનવ હૃદયવિજ્ઞાનમાં લાગુ કરીને વૈજ્ઞાનિક ક્રાંતિ સર્જી છે.

વિજ્ઞાની અને ઉદ્યોગપતિ તરીકે ધ્રુવ પંચાલનું નિવેદન:-

Vyadh Aerospace દ્વારા ઉદ્યોગક્ષેત્રમાં અને પીએચ.ડી. સંશોધન દ્વારા વિજ્ઞાનક્ષેત્રમાં યોગદાન આપવાનું સમન્વયિત કાર્ય મારું ધ્યેય છે. આ માન્યતા એનું પરિણામ છે કે ભારતીય સંશોધક વૈશ્વિક સ્તરે અર્થપૂર્ણ બદલાવ લાવી શકે છે.

પ્રોફ. ડૉ. સનલ કુમાર ઉમેરે છે કે “આ એવોર્ડ માત્ર એક સંશોધન માટે નહિ, પરંતુ ભારતને વૈશ્વિક સંશોધન મંચ પર આગળ લાવવાનો સંકેત છે.”