26 ડિસેમ્બરથી રેલવે ભાડામાં ફેરફાર: સામાન્ય મુસાફરોને કેટલો પડશે બોજ?

ભારતીય રેલવેએ ભાડાના માળખામાં (Fare Rationalization) મહત્વનો ફેરફાર કરવાની જાહેરાત કરી છે, જે 26 ડિસેમ્બર 2025થી સમગ્ર દેશમાં અમલમાં આવશે.

રેલવેના જણાવ્યા અનુસાર, છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં સંચાલન ખર્ચમાં નોંધપાત્ર વધારો થયો છે, જેને પહોંચી વળવા તેમજ મુસાફરોની સુરક્ષા, સુવિધા અને આધુનિકીકરણ પર વધુ રોકાણ કરવા માટે આ પગલું લેવામાં આવ્યું છે. જોકે રેલવેએ સાથે સાથે એવો દાવો પણ કર્યો છે કે સામાન્ય લોકો પર વધારે બોજ ન પડે તે રીતે ભાડામાં તર્કસંગત અને મર્યાદિત ફેરફાર કરવામાં આવ્યો છે.

રેલવેના નવા ભાડા માળખા મુજબ, સબર્બન (લોકલ) ટ્રેનો અને માસિક સિઝન ટિકિટ (MST) ધરાવતા મુસાફરો માટે કોઈ જ વધારો કરવામાં આવ્યો નથી, જે લાખો દૈનિક મુસાફરો માટે રાહતરૂપ સમાચાર છે. તે ઉપરાંત, ઓર્ડિનરી ક્લાસમાં 215 કિલોમીટર સુધીની મુસાફરી માટે પણ ભાડું યથાવત રાખવામાં આવ્યું છે. એટલે કે ટૂંકા અંતરની મુસાફરી કરતા સામાન્ય મુસાફરો પર સીધો આર્થિક ભાર નહીં પડે. જોકે 215 કિલોમીટરથી વધુ અંતરની ઓર્ડિનરી ક્લાસ મુસાફરી માટે કિલોમીટર દીઠ 1 પૈસાનો વધારો કરવામાં આવ્યો છે, જ્યારે મેઈલ અને એક્સપ્રેસ ટ્રેનોના નોન-એસી વર્ગમાં કિલોમીટર દીઠ 2 પૈસાનો વધારો લાગુ પડશે. એસી ક્લાસમાં પણ કિલોમીટર દીઠ 2 પૈસાનો વધારો નક્કી કરવામાં આવ્યો છે.

રેલવેના આંકડાઓ પ્રમાણે, આ વધારો ખૂબ જ મર્યાદિત છે. ઉદાહરણ તરીકે, જો કોઈ મુસાફર નોન-એસી કોચમાં 500 કિલોમીટરનું અંતર કાપે છે, તો તેને માત્ર 10 રૂપિયા વધારાના ચૂકવવા પડશે. રેલવેનું કહેવું છે કે આ પ્રકારના નાના પરંતુ વ્યાપક ફેરફારથી સંસ્થા પર પડતા નાણાકીય દબાણને હળવું કરવામાં મદદ મળશે. અંદાજ મુજબ, ભાડાના આ તર્કસંગત સુધારાથી રેલવેને આ વર્ષે આશરે 600 કરોડ રૂપિયાની વધારાની આવક થવાની અપેક્ષા છે.

રેલવેએ ભાડામાં ફેરફાર પાછળ વધતા જતા ખર્ચના આંકડાઓ પણ જાહેર કર્યા છે. કર્મચારીઓના મેનપાવર ખર્ચમાં મોટો વધારો થયો છે અને તે વધીને અંદાજે 1,15,000 કરોડ રૂપિયા સુધી પહોંચ્યો છે. તે જ રીતે પેન્શન ખર્ચ પણ વધી ગયો છે, જે હવે લગભગ 60,000 કરોડ રૂપિયા સુધીનો છે. વર્ષ 2024-25 દરમિયાન રેલવેનો કુલ ઓપરેશનલ ખર્ચ વધીને 2,63,000 કરોડ રૂપિયા સુધી પહોંચ્યો હોવાનું રેલવે દ્વારા જણાવવામાં આવ્યું છે. આ આંકડાઓ દર્શાવે છે કે સંચાલન ખર્ચમાં સતત વધારો થતો હોવાને કારણે આવક અને ખર્ચ વચ્ચેનું સંતુલન જાળવવું રેલવે માટે મોટો પડકાર બની રહ્યો છે.

ભાડામાં ફેરફારની જાહેરાત સાથે સાથે રેલવેએ પોતાની સિદ્ધિઓ અને ભાવિ લક્ષ્યાંકો પણ રજૂ કર્યા છે. રેલવેના જણાવ્યા મુજબ, ભારત આજે વિશ્વમાં બીજું સૌથી મોટું કાર્ગો પરિવહન કરતું રેલવે નેટવર્ક બની ચૂક્યું છે, જે દેશની આર્થિક વૃદ્ધિ માટે મહત્વપૂર્ણ છે. તાજેતરમાં તહેવારોની સિઝન દરમિયાન 12,000થી વધુ વિશેષ અને નિયમિત ટ્રેનોનું સફળ સંચાલન કરવામાં આવ્યું હતું, જે રેલવેની ઓપરેશનલ ક્ષમતાનો દાખલો આપે છે. ઉપરાંત, ટ્રેક અપગ્રેડેશન, સિગ્નલિંગ સિસ્ટમ, અને મુસાફરોની સુરક્ષા માટે આધુનિક ટેકનોલોજી અપનાવવાના પ્રયાસો પણ સતત ચાલી રહ્યા છે.

સમગ્ર રીતે જોવામાં આવે તો, 26 ડિસેમ્બરથી લાગુ થનારો રેલવે ભાડાનો આ ફેરફાર મોટા પ્રમાણમાં સામાન્ય મુસાફરોને રાહત આપતો અને લાંબા અંતરની મુસાફરી પર નાનું પરંતુ નિયંત્રિત ભાર મૂકતો પગલું ગણાઈ રહ્યો છે. રેલવેનો દાવો છે કે આવનારા સમયમાં સામાજિક જવાબદારી, મુસાફરોની સુરક્ષા અને કાર્યક્ષમતામાં વધારો કરીને ખર્ચને નિયંત્રિત રાખવાનો તેમનો પ્રયાસ ચાલુ રહેશે, જેથી વિકાસ અને જનહિત વચ્ચે યોગ્ય સંતુલન જાળવી શકાય.