‘સ્ટેચ્યૂ ઑફ યુનિટી’ના શિલ્પકાર રામ સુતારનું 100 વર્ષની વયે અવસાન

વિશ્વની સૌથી ઊંચી પ્રતિમા ‘સ્ટેચ્યૂ ઑફ યુનિટી’ના ડિઝાઈનર અને ભારતના પ્રખ્યાત શિલ્પકાર રામ સુતારનું 100 વર્ષની વયે નિધન થયું છે.

ગુરુવાર, 18 ડિસેમ્બરે તેમના પુત્ર અનિલ સુતારે માહિતી આપી હતી કે બુધવાર, 17 ડિસેમ્બરની મોડી રાત્રે નોઈડા સ્થિત તેમના નિવાસસ્થાને તેમણે અંતિમ શ્વાસ લીધા હતા. છેલ્લા કેટલાક સમયથી તેઓ વયસંબંધિત બીમારીઓથી પીડાતા હતા. તેમના અવસાનથી કલા જગત તેમજ દેશભરમાં શોકની લાગણી વ્યાપી ગઈ છે.

રામ સુતારનો જન્મ 19 ફેબ્રુઆરી, 1925ના રોજ હાલના મહારાષ્ટ્રના ધુળે જિલ્લાના ગોંડુર ગામમાં એક સાદા પરિવારમાં થયો હતો. બાળપણથી જ તેમને શિલ્પકળા પ્રત્યે વિશેષ લગાવ હતો. આ રસને તેમણે જીવનભરની સાધનામાં ફેરવી દીધો. મુંબઈની પ્રખ્યાત જેજે સ્કૂલ ઑફ આર્ટ એન્ડ આર્કિટેક્ચરમાં અભ્યાસ કરી તેઓ ગોલ્ડ મેડલિસ્ટ બન્યા હતા, જે તેમની અસાધારણ પ્રતિભાનું પ્રારંભિક પ્રમાણ હતું.

રામ સુતારની કૃતિઓ આજે દેશની ઓળખ બની ચૂકી છે. સંસદ સંકુલમાં સ્થાપિત ધ્યાન મુદ્રામાં મહાત્મા ગાંધીની પ્રતિમા અને ઘોડા પર સવાર છત્રપતિ શિવાજીની ભવ્ય પ્રતિમા તેમની શ્રેષ્ઠ અને યાદગાર રચનાઓમાંની એક ગણાય છે. તેમની સૌથી ઐતિહાસિક કૃતિ તરીકે ગુજરાતમાં નર્મદા કિનારે ઊભેલી ‘સ્ટેચ્યૂ ઑફ યુનિટી’ને જોવામાં આવે છે, જે દેશના પ્રથમ નાયબ વડાપ્રધાન અને ગૃહ મંત્રી સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલને સમર્પિત છે. આ પ્રતિમાએ ભારતને વૈશ્વિક નકશા પર એક નવી ઓળખ આપી છે.

શિલ્પકળામાં તેમના અમૂલ્ય યોગદાન બદલ રામ સુતારને અનેક સન્માનો પ્રાપ્ત થયા હતા. વર્ષ 1999માં તેમને પદ્મશ્રી અને 2016માં પદ્મ ભૂષણથી નવાજવામાં આવ્યા હતા. આ ઉપરાંત તાજેતરમાં મહારાષ્ટ્ર રાજ્યના સર્વોચ્ચ સન્માન ‘મહારાષ્ટ્ર ભૂષણ પુરસ્કાર’થી પણ તેમને સન્માનિત કરવામાં આવ્યા હતા. આ સન્માનો તેમના દાયકાઓ લાંબા સર્જનાત્મક પ્રવાસની સાક્ષી છે.

અંતમાં, રામ સુતારનું અવસાન માત્ર એક વ્યક્તિનું નહીં પરંતુ ભારતીય શિલ્પકળાના એક યુગનું અંત સમાન છે. તેમની પ્રતિમાઓ પથ્થર અને ધાતુમાં ઘડાયેલી હોવા છતાં તેમાં દેશની આત્મા, ઇતિહાસ અને ગૌરવ શ્વાસ લે છે. તેઓ આજે ભલે આપણા વચ્ચે નથી, પરંતુ તેમની રચનાઓ આવનારી પેઢીઓને પ્રેરણા આપતી રહેશે અને રામ સુતારનું નામ ભારતીય કલા ઇતિહાસમાં સદાય અમર રહેશે.