SIR દરમિયાન BLOના મોત પર સુપ્રીમ કોર્ટની ગંભીર ચિંતા, રાજ્યોને તરત પગલાંના નિર્દેશ

મતદાર યાદી માટે ચાલી રહેલી SIR દરમિયાન બૂથ લેવલ ઑફિસર્સ (BLO) પર વધી રહેલા કામના દબાણ અને થયેલા મોતના કેસો પર સુપ્રીમ કોર્ટે ગંભીર ચિંતા વ્યક્ત કરી છે. 

ચીફ જસ્ટિસ સૂર્ય કાંતની અધ્યક્ષતાવાળી બેન્ચે રાજ્ય સરકારોને સ્પષ્ટ આદેશ આપ્યો છે કે BLOના વધી રહેલા કાર્યભારે તાત્કાલિક કાબૂ મેળવવા માટે વધારાના કર્મચારીઓની નિમણૂક કરવામાં આવે, જેથી પહેલાથી કામ કરી રહેલા BLOના કામના કલાકોમાં ઘટાડો થાય અને તેમની પર રહેલો તણાવ દૂર થાય.

સુનાવણી દરમિયાન ચૂંટણી પંચે દલીલ કરી હતી કે BLO પર 30 દિવસમાં 1200 ફોર્મ એકત્રિત કરવાનો બોજ ‘વધારાનો’ નથી. પરંતુ કોર્ટને આપવામાં આવેલી રજૂઆતોમાં જણાવાયું કે હકીકતમાં BLO દરરોજ 40 જેટલા ફોર્મ ભરે છે, બહુમાળી ઇમારતોમાં જઈને માહિતી એકત્ર કરે છે અને રાત્રિના 3 વાગ્યા સુધી નેટવર્ક ન મળતાં દસ્તાવેજ અપલોડ કરતા રહે છે. અરજદારોએ દાવો કર્યો કે અનેક BLOને ટાર્ગેટ પૂરા ન થાય તો નોટિસ કે FIRની ધમકીઓ આપવામાં આવી રહી છે, જેના કારણે વધેલા દબાણથી અનેક દુર્ભાગ્યપૂર્ણ મોત થયા છે. એક કિસ્સામાં તો BLOને પોતાના લગ્ન માટે રજા ન મળતાં આત્મહત્યા કરવી પડી હતી — જેને કોર્ટએ “અત્યંત ચિંતાજનક અને અસ્વીકાર્ય” ગણાવ્યું.

તમિલનાડુ તરફથી રજૂ કરાયેલ વિગતોમાં 35–40 BLOના મોતના દાવા કરવામાં આવ્યા, જ્યારે માત્ર ઉત્તર પ્રદેશમાં જ 50 જેટલી FIR નોંધાઈ હોવાનું જણાવાયું. ચીફ જસ્ટિસે સ્પષ્ટ કહ્યું કે અદાલત આ મામલો શિયાળાની રજાઓ પહેલાં પૂર્ણ કરવા માંગે છે, કારણ કે BLOને શિક્ષક, આંગણવાડી કર્મચારી કે અન્ય સરકારી સ્ટાફ તરીકે ડબલ ડ્યુટી કરાવવા જેવી પ્રથા માનવવીરોધી છે.

સુપ્રીમ કોર્ટના વચગાળાના મહત્વપૂર્ણ નિર્દેશો

* તમામ રાજ્ય સરકારો વધારાના કર્મચારીઓ તહેનાત કરે જેથી SIRનું કામ સમાન રીતે વહેંચી શકાય.
* સ્વાસ્થ્ય, ગર્ભાવસ્થા, પારિવારિક પરિસ્થિતિ અથવા વ્યક્તિગત કારણોસર SIR ડ્યુટી ન કરી શકતા કર્મચારીઓની અરજી પર કેસ-ટુ-કેસ આધારિત છૂટછાટ આપવામાં આવે.
* BLOના મોતના મામલામાં, પરિવારને વળતર માટે વ્યક્તિગત અરજી કરવાની છૂટ.

સરકારની કાર્યવાહી વિશે નાનું સ્પષ્ટીકરણ (Government Action Note)

રાજ્યોને સુપ્રીમ કોર્ટે સ્પષ્ટ કહ્યું છે કે BLO પરનો કાર્યભાર ઘટાડવો રાજ્ય સરકારોની ફરજ છે અને તેઓ તાત્કાલિક પૂરક સ્ટાફ, મેદાની દેખરેખ અને પ્રાવધાનો ઉપલબ્ધ કરાવે. સાથે જ, ચૂંટણી પંચે પણ નોટિસ અને દબાણની પ્રથા બેવડી કરવાની જગ્યાએ માનવિય અભિગમ અપનાવવા સૂચના આપવામાં આવી છે.

કોર્ટની દૃષ્ટિએ હાલની સ્થિતિની સીધી જવાબદારી રાજ્યોની બેદરકારી અને ચૂંટણી પંચની કઠોર ટાર્ગેટ સિસ્ટમ પર છે, જેના કારણે BLO પર અસહ્ય દબાણ ઊભું થયું છે. અદાલતે સ્પષ્ટ કર્યું કે માણસોથી વધુ કામ લેવો સિસ્ટમની ખામી છે, કર્મચારીઓની નથી, અને આ ગેરવહીવટનું તરત ઉકેલ લાવવો now રાજ્યો અને ECI બંનેની સંયુક્ત જવાબદારી છે.