એશિયામાં વિનાશકારી ચક્રવાત-પૂર: વધતો પ્રકોપ અને ક્લાઈમેટ ચેન્જનું ખતરનાક જોડાણ

એશિયાના અનેક દેશો છેલ્લા કેટલાક સમયથી કુદરતના ઉગ્ર પ્રકોપનો સામનો કરી રહ્યા છે.

દિતવાહ, કોટો અને સેન્યાર જેવા ઉષ્ણકટિબંધીય વાવાઝોડાંએ ઇન્ડોનેશિયા, શ્રીલંકા, થાઇલેન્ડ, મલેશિયા અને વિયેતનામ જેવા દેશોમાં અતિભારે વરસાદ વરસાવ્યો છે, જેના કારણે પૂરની વ્યાપક પરિસ્થિતિ, ભૂસ્ખલન અને માનવીય જાનહાનિમાં ભયાનક વધારો જોવા મળ્યો છે. આ કુદરતી વિપત્તિઓના કારણે 40 લાખથી વધુ લોકો પ્રભાવિત થયા છે, 1,000 થી વધુ લોકોનાં મોત થયા છે અને સેંકડો લોકો હજુ સુધી ગુમ છે. હવામાનશાસ્ત્રીઓના મતે, આ જળ-અરાજકતા પાછળનું મોટું કારણ ઝડપી બદલાતું જલવાયુ છે, પરંતુ દરેક ઘટના સીધી ક્લાઈમેટ ચેન્જનો પરિણામ છે એવું સ્પષ્ટપણે કહી શકાય નહીં. તેમ છતાં સમુદ્રના વધતા તાપમાને ચક્રવાતોને મળતું વધારાનું બળતણ અને વાયુમંડળનું 'સુપરચાર્જિંગ' જે વાસ્તવિકતા છે તે પરિસ્થિતિને નિર્મમ બનાવી રહી છે.

ઇન્ડોનેશિયામાં આફતનો વ્યાપક વિસ્ફોટ જોવા મળ્યો છે. સામાન્ય રીતે વિષુવવૃત્તની નજીક આવેલા ઇન્ડોનેશિયા વિસ્તારમાં ચક્રવાતોનું સર્જન થવાની શક્યતા ઓછી હોય છે, પરંતુ છેલ્લા પાંચ વર્ષમાં પરિસ્થિતિ નાટકીય રીતે બદલાઈ છે. આ વખતે મલક્કા જળસંધિમાં ચક્રવાતનું સર્જન અસામાન્ય ગણાય છે અને તેને લીધે અતિભારે વરસાદ, પૂર અને ભૂસ્ખલનને કારણે વિનાશકારી દૃશ્યો ઊભા થયા છે. અહીં 442 લોકોનાં મોત નોંધાયા છે, સેંકડો ગુમ છે અને ત્રણ લાખથી વધુ લોકોને ઘર છોડવું પડ્યું છે. હજારો ઘરો તોડી પડાઈ ગયા છે અને સરકાર પર રાષ્ટ્રીય કટોકટી જાહેર કરવાની માંગ વધી રહી છે. 2018ના સુનામી પછીનો આ સૌથી મોટો પ્રાણઘાતી સંકટ ગણાઈ રહ્યો છે.

થાઇલેન્ડમાં પરિસ્થિતિ એ કરતાં પણ વધુ ગંભીર બની છે. અહીં એક દાયકામાં અનુભવાયેલા સૌથી ભીષણ પૂરે 170થી વધુ લોકોને જીવ ગુમાવ્યા છે. સોંગખલા પ્રાંતમાં સૌથી વધુ જાનહાની થઈ છે. હાટ યાઈ શહેરમાં એક જ દિવસમાં 372 મિમી વરસાદ વરસ્યો હતો, જે છેલ્લા 300 વર્ષમાં ક્યારેય નોંધાયો નહોતો. આ અતિપ્રચંડ વરસાદે આખા પ્રદેશને પાણીમાં ગરકાવ કરી દીધો છે. બચાવ કામગીરી માટે સેના, હેલિકોપ્ટર, ડ્રોન અને હોડીઓ સુધીની મદદ લેવી પડી છે. ઘણી જગ્યાએ રસ્તા, પુલો અને વિજસુવિધા સંપૂર્ણપણે ધ્વસ્ત થઈ ગઈ છે.

શ્રીલંકામાં દિતવાહ ચક્રવાતના કારણે આવેલા પૂર અને ભૂસ્ખલન પછી પરિસ્થિતિ એટલી નાજુક બની છે કે સરકારને તાત્કાલિક કટોકટી જાહેર કરવી પડી છે. 334 લોકોનાં મોત અને 400થી વધુ લોકો ગુમ હોવાના અહેવાલ છે. બે દાયકામાં અનુભવાયેલા આ સૌથી વિનાશકારી સંકટને પહોંચી વળવા શ્રીલંકાએ આંતરરાષ્ટ્રીય સહાય માટે અપીલ કરી છે. ભારત સહિતના પાડોશી દેશોએ મદદ મોકલવાનું શરૂ કર્યું છે, છતાં પરિસ્થિતિ નોખી ગંભીર છે અને ઘણાં વિસ્તારો સુધી પહોંચવું મુશ્કેલ બન્યું છે.

મલેશિયા અને વિયેતનામમાં પણ ચક્રવાત સેન્યાર અને કોટો એ તબાહી મચાવી છે. મલેશિયામાં હજારો લોકોના ઘરો પાણીમાં ગરકાવ થયા છે અને બે મોત નોંધાયા છે. વિયેતનામમાં ભારે વરસાદના કારણે ઐતિહાસિક સ્થળો અને પ્રવાસન વિસ્તારો પૂરમાં ગરકાવ થઈ ગયા છે. ત્રણ લોકોને જીવ ગુમાવવો પડ્યો છે અને એક વ્યક્તિ હજુ સુધી ગુમ છે. આ વિસ્તારોની અર્થવ્યવસ્થા, ખાસ કરીને પ્રવાસન આધારિત આવક પર મોટું આઘાત આવ્યું છે.

આ તમામ પરિસ્થિતિઓ વચ્ચે એક મોટો પ્રશ્ન ઊભો થાય છે – શું આ બધું ક્લાઈમેટ ચેન્જનું પરિણામ છે? વૈજ્ઞાનિકોનું કહેવું છે કે અશ્મિભૂત ઈંધણના વધેલા ઉપયોગે વૈશ્વિક તાપમાનમાં વધારો કર્યો છે, જેના કારણે મહાસાગરોનું જળ ગરમ થયું છે. સમુદ્રનું વધેલું તાપમાન ચક્રવાતોને વધુ શક્તિ આપે છે, જે વધુ વરસાદ લાવે છે અને વિનાશ વધારી નાખે છે. ગરમ થતા વાયુમંડળમાં વધુ ભેજ સંગ્રહાય છે, જે ઓછા સમયમાં અતિભારે વરસાદને પ્રોત્સાહન આપે છે અને ફ્લેશ ફ્લડ જેવી પરિસ્થિતિઓ ઊભી કરે છે. એશિયાની આ વિનાશકારી ઘટનાઓ એ જ 'સુપરચાર્જ થયેલા' જળચક્રનું પરિણામ હોઈ શકે છે.

એશિયાના અનેક દેશો હજુ પણ બચાવ અને પુનઃસ્થાપનના પ્રયાસોમાં તત્પર છે, પરંતુ બદલાતું હવામાન એક ચેતવણી આપી રહ્યું છે કે માનવજાતે જો સમય રહેતા ઊર્જા વપરાશ અને કાર્બન ઉત્સર્જન વિશે ગંભીર પગલાં નહીં લેવામાં, તો આવી કુદરતી આફતોનું પ્રમાણ અને તીવ્રતા બંને આગલા વર્ષોમાં ઘણાં વધશે.