આબોહવા સંકટ સામે જાપાનમાં ઐતિહાસિક કેસ, સરકાર સામે નાગરિકોની કાનૂની લડાઈ

જાપાનમાં આજે એક અભૂતપૂર્વ અને ઐતિહાસિક કાયદાકીય સંઘર્ષની શરૂઆત થઈ છે, જેમાં નાગરિકોએ બદલાતી આબોહવા અને પર્યાવરણના રક્ષણમાં સરકારની નિષ્ક્રિયતા સામે સીધો પડકાર ફેંક્યો છે.

આશરે 450 જેટલા વાદીઓએ જાપાન સરકાર સામે અદાલતમાં દાવો દાખલ કર્યો છે અને આબોહવા સંકટને અટકાવવામાં નિષ્ફળ રહેવા બદલ વળતરની માંગ કરી છે.

આ કેસને માત્ર કાનૂની કાર્યવાહી નહીં, પરંતુ સરકાર સામે જનતાના વધતા અસંતોષ અને ચિંતા તરીકે પણ જોવામાં આવી રહ્યો છે.

ગુરૂવાર, 18 ડિસેમ્બરે દાખલ કરવામાં આવેલા આ મુકદ્દમામાં વાદીઓએ સરકાર પર ગંભીર આરોપો લગાવ્યા છે. તેમનું કહેવું છે કે આબોહવા પરિવર્તન સામે યોગ્ય અને અસરકારક પગલાં ન લેવાને કારણે તેમના ‘શાંતિપૂર્ણ જીવન જીવવાના’ અને ‘સ્થિર તથા સુરક્ષિત વાતાવરણનો આનંદ માણવાના’ મૂળભૂત અધિકારોનું ઉલ્લંઘન થઈ રહ્યું છે. ખાસ કરીને સતત વધતા ગરમીના મોજાં (હીટવેવ્સ)ને કારણે સામાન્ય નાગરિકોથી લઈને શ્રમિકો, ખેડૂતો અને નાના વેપારીઓ સુધી સૌ કોઈ અસરગ્રસ્ત થઈ રહ્યા છે.

ચાલુ વર્ષે જાપાને 1898 પછીનો સૌથી ગરમ ઉનાળો અનુભવ્યો છે, જેનાથી પરિસ્થિતિ વધુ ગંભીર બની ગઈ છે. ભારે ગરમીને કારણે ખેતીના પાકોને વ્યાપક નુકસાન થયું છે, ઉત્પાદન ઘટ્યું છે અને અનેક લોકો હીટસ્ટ્રોકનો ભોગ બની મૃત્યુ પામ્યા છે. ખેતરોમાં કામ કરતા ખેડૂતો અને ખુલ્લામાં મહેનત કરતા મજૂરો માટે કામ કરવું જીવના જોખમ સમાન બની ગયું છે. અનેક અહેવાલોમાં કામ દરમિયાન લોકો ગરમીના કારણે બેભાન થઈ પડ્યા હોવાના બનાવો સામે આવ્યા છે.

વાદીઓનું કહેવું છે કે આ સ્થિતિને માત્ર કુદરતી આફત કહીને ટાળી શકાય નહીં. તેમના મતે, આ સરકારની આબોહવા પરિવર્તન સામેની “અપૂરતી અને ધીમી કાર્યવાહી”નું સીધું પરિણામ છે. સરકાર દ્વારા ઘોષિત ક્લાઈમેટ પોલિસી અને ઉત્સર્જન ઘટાડવાના લક્ષ્યાંકો વાસ્તવિક જોખમોને પહોંચી વળવામાં નિષ્ફળ સાબિત થઈ રહ્યા છે. આ નિષ્ક્રિયતા નાગરિકોના વર્તમાન જીવન ઉપરાંત તેમના ભવિષ્યની સુરક્ષાને પણ જોખમમાં મૂકી રહી છે.

આ કેસને ઐતિહાસિક ગણાવવાનું કારણ પણ એટલું જ મહત્વનું છે. ક્યોટો યુનિવર્સિટીના પ્રોફેસર માસાકો ઇચિહારાના જણાવ્યા મુજબ, જાપાનમાં અગાઉ પાવર પ્લાન્ટ્સ અથવા ઉદ્યોગો સામે પર્યાવરણને લઈને કેસ થયા છે, પરંતુ આ પહેલીવાર છે જ્યારે આબોહવા પરિવર્તનને નિયંત્રિત કરવામાં નિષ્ફળ રહેવા બદલ સીધું જ સરકાર સામે વળતરનો દાવો કરવામાં આવ્યો છે. આ પગલું એ સંકેત આપે છે કે હવે નાગરિકો માત્ર ફરિયાદો સુધી સીમિત રહેવા તૈયાર નથી, પરંતુ કાનૂની રીતે સરકારોને જવાબદાર ઠેરવવા આગળ આવી રહ્યા છે.

જાપાનમાં દાખલ થયેલો આ કેસ માત્ર એક દેશની કાનૂની લડાઈ નથી, પરંતુ તે સમગ્ર વિશ્વ માટે ચેતવણી સમાન છે. બદલાતી આબોહવા હવે ભવિષ્યની સમસ્યા નહીં, પરંતુ વર્તમાનની કઠોર હકીકત બની ચૂકી છે. જો સરકારો સમયસર ગંભીર અને અસરકારક પગલાં નહીં લે, તો જનતા અદાલતોનો આશરો લઈ તેમને જવાબદાર બનાવશે. આ કેસ એ સંદેશ આપે છે કે પર્યાવરણનું રક્ષણ હવે નૈતિક ફરજ પૂરતું નથી, પરંતુ નાગરિકોના અધિકારો સાથે સીધું જોડાયેલો મુદ્દો બની ગયો છે.