ઉત્તર પેસિફિકમાં શક્તિશાળી ભૂકંપથી તબાહી, જાપાન સુધી અસર અને સુનામી ચેતવણી

ઉત્તર પેસિફિક વિસ્તારમાં 6.8 તીવ્રતાનો શક્તિશાળી ભૂકંપ નોંધાયો હતો, જેનાથી ફરી એકવાર પેસિફિક ‘રીંગ ઓફ ફાયર’ વિસ્તારની ભૂગર્ભીય અસ્થિરતા ચર્ચાના કેન્દ્રમાં આવી ગઈ છે. 

નેશનલ સેન્ટર ફોર સીસ્મોલોજી અનુસાર, ભારતીય સમય પ્રમાણે સવારે 8 વાગ્યે 14 મિનિટે આ ભૂકંપ આવ્યો હતો. તેનો કેન્દ્રબિંદુ મહાસાગરમાં 40.95 ડિગ્રી ઉત્તર અક્ષાંશ અને 142.95 ડિગ્રી પૂર્વ રેખાંશ પર નોંધાયો હતો અને તેની ઊંડાઈ અંદાજે 40 કિલોમીટર હતી. નોંધનીય છે કે આ જ વિસ્તારમાં 9 ડિસેમ્બરે પણ 6.5 તીવ્રતાનો ભૂકંપ અનુભવાયો હતો, જે દર્શાવે છે કે આ ક્ષેત્ર સતત સક્રિય સીસ્મિક ઝોનમાં આવે છે.

પેસિફિક મહાસાગરને ઘેરીને આવેલો ‘રીંગ ઓફ ફાયર’ વિશ્વનો સૌથી વધુ ભૂકંપપ્રવણ વિસ્તાર માનવામાં આવે છે. આ પટ્ટો દક્ષિણ અમેરિકાના ચીલીથી શરૂ થઈ પેરૂ, મેક્સિકો, પશ્ચિમ અમેરિકા, કેનેડા, અલાસ્કા, પૂર્વ રશિયા અને જાપાનમાંથી પસાર થઈ ઇન્ડોનેશિયા અને ન્યૂઝીલેન્ડ સુધી વિસ્તરેલો છે. અંદાજે 40,000 કિલોમીટર લાંબો અને 500 કિલોમીટર પહોળો આ વિસ્તાર અનેક સક્રિય જ્વાળામુખીઓથી ભરેલો છે, જેના કારણે તેને ‘રીંગ ઓફ ફાયર’ નામ આપવામાં આવ્યું છે. વૈજ્ઞાનિકો મુજબ, દુનિયાના લગભગ 90 ટકા ભૂકંપો આ જ પટ્ટામાં આવે છે અને તેમાંના આશરે 81 ટકા ભારે તીવ્રતાવાળા હોય છે.

ઇતિહાસમાં નજર કરીએ તો આ વિસ્તાર અનેક વિનાશક ભૂકંપોનો સાક્ષી રહ્યો છે. વર્ષ 1960માં ચીલીના વાલ્ડીવિયા વિસ્તારમાં 9.5 તીવ્રતાનો ભયંકર ભૂકંપ આવ્યો હતો, જે આજ સુધીનો સૌથી શક્તિશાળી નોંધાયેલો ભૂકંપ માનવામાં આવે છે. ત્યારબાદ 1964માં અલાસ્કામાં 9.2 તીવ્રતાનો વિનાશક ભૂકંપ આવ્યો હતો, જેણે વિશાળ પાયે તબાહી મચાવી હતી. આ ઉદાહરણો દર્શાવે છે કે રીંગ ઓફ ફાયર માત્ર ભૂગોળીય નહીં પરંતુ વૈશ્વિક સ્તરે ગંભીર જોખમરૂપ ઝોન છે.

આ વચ્ચે, શુક્રવારે જાપાનના ઉત્તર-પૂર્વ વિસ્તારમાં પણ 6.7 તીવ્રતાનો અલગ ભૂકંપ નોંધાયો હતો. જાપાન મીટિયોરોલોજિકલ એજન્સી (JMA) અનુસાર, આ ભૂકંપ સવારે 11.44 વાગ્યે આઓમોરી પ્રીફેકચરના તટ નજીક આવ્યો હતો અને તેની ઊંડાઈ માત્ર 20 કિલોમીટર હોવાથી સુનામીની ચેતવણી જાહેર કરવામાં આવી હતી. સ્થાનિક પ્રશાસને ઉત્તર હોક્કાઇડો વિસ્તારમાં રહેતા લોકોને સુરક્ષાની દૃષ્ટિએ અંદરના ઊંચાઈવાળા વિસ્તારોમાં જવા અપીલ કરી હતી. જો કે, રાહતની વાત એ છે કે આ ભૂકંપથી જાપાનના પરમાણુ સંયંત્રોને કોઈ નુકસાન પહોંચ્યું નથી.

ઉત્તર પેસિફિક અને જાપાનમાં એક જ દિવસે આવેલા આ ભૂકંપોએ ફરી સાબિત કર્યું છે કે પેસિફિક રીંગ ઓફ ફાયર વિસ્તાર સતત જોખમ હેઠળ છે. વૈજ્ઞાનિકો સતત મોનિટરિંગ અને ચેતવણી વ્યવસ્થાને મજબૂત બનાવવાની જરૂરિયાત પર ભાર મૂકી રહ્યા છે, જેથી આવનારા સમયમાં માનવજીવન અને માળખાકીય નુકસાનને ઓછું કરી શકાય.