જાણો હિન્દી, રાષ્ટ્રભાષા, સત્તાવાર ભાષા કે માતૃભાષા શું છે

ભારત વિવિધતાઓથી ભરેલો દેશ છે. અહીં અનેક ધર્મ, જાતિ, સંપ્રદાયના લોકો વસે છે. તેમાંથી દરેકની અલગ અલગ બોલી છે, પરંતુ તેમાંથી હિન્દી એ દેશના મોટાભાગના રાજ્યોમાં બોલાતી ભાષા છે.

જોકે, હિન્દી ભાષાને આપવામાં આવેલા દરજ્જાને લઈને ઘણી અલગ-અલગ દલીલો થઈ રહી છે. કેટલાક કહે છે કે તે અમારી રાષ્ટ્રભાષા છે, કેટલાકના મતે તે અમારી સત્તાવાર ભાષા છે, કેટલાક માટે તે અમારી માતૃભાષા છે. આજે 14મી સપ્ટેમ્બરે દેશભરમાં હિન્દી દિવસની ઉજવણી કરવામાં આવી રહી છે. આવી સ્થિતિમાં, ચાલો આ દુવિધા દૂર કરીએ કે હિન્દી, રાષ્ટ્રભાષા, સત્તાવાર ભાષા કે માતૃભાષા શું છે?

શું હિન્દી આપણી રાષ્ટ્રભાષા છે? :-

દેશમાં ભલે હિન્દીનું વર્ચસ્વ હોય, પરંતુ તે આપણી રાષ્ટ્રભાષા નથી. હિન્દીને સત્તાવાર ભાષાનો દરજ્જો મળ્યો છે. આપણે તેને દેશની સત્તાવાર ભાષા કહી શકીએ નહીં. જો કે, દેશમાં તેને બોલતા લોકોની સંખ્યા વધુ છે અને લગભગ દરેક ખૂણામાં, હિન્દી બોલતી અથવા સમજતી વ્યક્તિ ચોક્કસપણે જોવા મળે છે.

હિન્દીને સત્તાવાર ભાષાનો દરજ્જો ક્યારે મળ્યો?

રાષ્ટ્રપિતા, મહાત્મા ગાંધીએ સૌપ્રથમ 1917માં હિન્દીને રાષ્ટ્રભાષા તરીકે માન્યતા આપી હતી. પરંતુ 14 સપ્ટેમ્બર 1949ના રોજ બંધારણ સભાએ સર્વસંમતિથી તેને સત્તાવાર ભાષાનો દરજ્જો આપવા સંમતિ આપી હતી. 1950 માં, બંધારણની કલમ 343(1) દ્વારા, હિન્દીને દેવનાગરી લિપિના રૂપમાં સત્તાવાર ભાષાનો દરજ્જો આપવામાં આવ્યો હતો.

દેશના બંધારણની કલમ 343 થી 351 સુધી સત્તાવાર ભાષા સંબંધિત બંધારણીય જોગવાઈઓ કરવામાં આવી છે. સરકારે ગૃહ મંત્રાલય હેઠળ રાજભાષા વિભાગની પણ રચના કરી છે. આ પછી, 1960માં રાષ્ટ્રપતિના આદેશથી આયોગની સ્થાપના કરવામાં આવી, 1963માં રાજભાષા અધિનિયમ અને 1968માં રાજભાષા ઠરાવ પસાર કરવામાં આવ્યો. જો કે, પ્રથમ હિન્દી દિવસ માત્ર 14 સપ્ટેમ્બર 1953ના રોજ ઉજવવામાં આવ્યો હતો.

રાષ્ટ્રીય ભાષા એવી ભાષા છે જેનો દેશમાં સૌથી વધુ ઉપયોગ થાય છે. તે દેશની સત્તાવાર ભાષા છે અને દેશનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે. જેમ ડેનમાર્કની રાષ્ટ્રીય ભાષા ડેનિશ છે તેમ બ્રિટનની રાષ્ટ્રીય ભાષા અંગ્રેજી છે.

હવે વાત કરીએ રાજભાષા ની, તો જે ભાષા વહીવટી કામકાજમાં અને સરકારી કામકાજમાં વપરાતી હોય છે તે હિન્દીની જેમ જ આપણી રાજભાષા કહેવાય છે. અહીં મોટાભાગની ઓફિસ વગેરે કે સરકારી કામ હિન્દીમાં જ થાય છે.

માતૃભાષા એ સ્થાનની બોલીનો ઉલ્લેખ કરે છે જ્યાં આપણે જન્મ્યા છીએ. જેમ કે જો કોઈ વ્યક્તિ બંગાળમાં જન્મે છે તો તેની માતૃભાષા બાંગ્લા છે, જો કોઈ તમિલનાડુથી છે તો તમિલ તેની માતૃભાષા છે.

ભારત સિવાય હિન્દી ક્યાં બોલાય છે?

ભારતની બહાર, પાકિસ્તાન, નેપાળ, બાંગ્લાદેશ, યુએસએ, યુકે, જર્મની, ન્યુઝીલેન્ડ, સંયુક્ત આરબ અમીરાત, યુગાન્ડા, ગુયાના, સુરીનામ, ત્રિનિદાદ, મોરેશિયસ અને દક્ષિણ આફ્રિકા સહિત અન્ય ઘણા દેશોમાં હિન્દી બોલાય છે.