યોગી સરકાર 2.0માં દલિત-પછાતનું 'ડબલ એન્જિન' જોવા મળશે, કેબિનેટમાં ગત વખતની સરખામણીએ વધશે ભાગીદારી

ઉત્તર પ્રદેશમાં ભારતીય જનતા પાર્ટી ફરી સત્તામાં આવતાની સાથે જ યોગી આદિત્યનાથના નવા મંત્રીમંડળમાં કોને સ્થાન મળશે તેવી અટકળો ચાલી રહી છે. ચૂંટણી જીતેલા ઘણા ધારાસભ્યો ઉચ્ચ કક્ષાના છે, જેઓ ભૂતકાળમાં પણ મંત્રી રહી ચૂક્યા છે. તેમાંના મોટા ભાગનાની બીજી ઇનિંગ પર થોડી શંકા છે. આ સાથે એ પણ લગભગ નિશ્ચિત છે કે આ વખતે યોગી કેબિનેટમાં દલિતો અને પછાત લોકોનું મોટું 'ડબલ એન્જિન' લગાવવામાં આવશે.

2024ની લોકસભા ચૂંટણીને ધ્યાનમાં રાખીને, એ લગભગ નિશ્ચિત છે કે અગાઉની સરકારની તુલનામાં આ વખતે આ વર્ગોની ભાગીદારી વધશે. ભાજપે વિધાનસભા ચૂંટણી જીતવા માટે પોતાની રણનીતિમાં જ્ઞાતિ સમીકરણોનું ખાસ ધ્યાન રાખ્યું હતું. જો કે પાર્ટીની નીતિ અને વ્યૂહરચનામાં 'સબકા સાથ, સબકા વિકાસ અને સબકા વિશ્વાસ' પર ભાર મૂકવામાં આવ્યો હતો, પરંતુ તેનો સંદેશ દલિત અને પછાત વર્ગોને આપવાના પ્રયાસો પણ કરવામાં આવ્યા હતા. પછાત વર્ગ પહેલેથી જ ભાજપ સાથે સંકળાયેલો હોવાથી, આ વર્ગના ધારાસભ્યોને 2017ની વિધાનસભાની ચૂંટણીમાં પ્રચંડ જીત બાદ કેબિનેટમાં મજબૂત પ્રતિનિધિત્વ આપવામાં આવ્યું હતું. યોગી સરકારની તત્કાલીન 49 સભ્યોની કેબિનેટમાં 17 મંત્રીઓ અન્ય પછાત વર્ગ (ઓબીસી)ના હતા.

ત્યારે ભાજપ અનુસૂચિત જાતિના મત મેળવવાના પ્રયાસમાં વ્યસ્ત હતી. છેલ્લી ચૂંટણીમાં પણ પાર્ટીને આ કેટેગરીના મત મળ્યા હતા, પરંતુ તે અપેક્ષા મુજબ નહોતા. છતાં દલિતોને સંદેશ આપવા માટે કેબિનેટમાં પાંચ મંત્રીઓ હતાશ વર્ગમાંથી બનાવવામાં આવ્યા. આ પછી, આ વર્ગ માટે ઘણી લાભાર્થી યોજનાઓ ચલાવવામાં આવી, જેની અસર જોવા મળી. આમ છતાં જ્યારે વિધાનસભાની ચૂંટણી નજીક આવી ત્યારે કેન્દ્રીય મંત્રીમંડળના વિસ્તરણમાં ઉત્તર પ્રદેશ પર વિશેષ ધ્યાન આપવામાં આવ્યું હતું. અહીંથી સાત સાંસદોને મંત્રી બનાવવામાં આવ્યા હતા, જેમાંથી ત્રણ જનરલ કેટેગરીના, ત્રણ-ત્રણ દલિત અને પછાત વર્ગના હતા. આ ફોર્મ્યુલા પર યોગી સરકાર આગળ વધી અને સપ્ટેમ્બરમાં કેબિનેટના છેલ્લા વિસ્તરણમાં સાત નવા મંત્રી બનાવવામાં આવ્યા. તેમાંથી એક ઉચ્ચ જાતિના હતા, જ્યારે ત્રણ દલિતો અને ત્રણ પછાત વર્ગના હતા.

આ રીતે, પછાત વર્ગના પ્રધાનોની સંખ્યા 21 થઈ, પછી અનુસૂચિત જાતિના સાત અને અનુસૂચિત જનજાતિના એક પ્રધાન. વિધાનસભા ચૂંટણીના પરિણામોએ સ્પષ્ટ કરી દીધું છે કે પછાત વોટબેંક હજુ પણ ભાજપ સાથે મજબૂત રીતે જોડાયેલી છે, તેથી BSP છોડીને દલિત વોટ સારી માત્રામાં આવ્યા છે. આ જ કારણ છે કે બીએસપી 403માંથી માત્ર એક જ સીટ જીતી શકી, જ્યારે ભાજપે એકલાએ 255 સીટો જીતી અને તેના સહયોગીઓ સાથે ગઠબંધન કરીને કુલ 273 સીટો જીતી. ભાજપ ગઠબંધન પાસે પછાત વર્ગના 89, અનુસૂચિત જાતિના 63 અને અનુસૂચિત જનજાતિના બે ધારાસભ્યો છે. આ સાથે પાર્ટીએ લોકસભા ચૂંટણીની તૈયારીઓ શરૂ કરી દીધી છે.

તેથી એવું માનવામાં આવે છે કે યોગી કેબિનેટની રચના એ જ વ્યૂહરચના સાથે કરવામાં આવશે કે ભાજપને વધારવામાં પછાત લોકો આગળ રહે અને દલિતોને પણ તેની સાથે જોડવામાં આવે. કુલ જીતેલા ધારાસભ્યોમાંથી 56 ટકા દલિત-પછાત વર્ગના હોવાથી આ બે વર્ગમાંથી ચૂંટાયેલા ધારાસભ્યોને મંત્રીમંડળમાં પ્રાધાન્ય મળશે તે નિશ્ચિત છે.