શું બ્રિટન હવે કોહિનૂર હીરો ભારતને પરત કરશે? આ નિર્ણય બાદ અટકળો તેજ થઈ

ભારત લાંબા સમયથી બ્રિટન પાસેથી કોહિનૂરની માંગણી કરી રહ્યું છે.ઇતિહાસકારો કહે છે કે જો નાઝીઓ દ્વારા લૂંટાયેલી સંપત્તિ પાછી મેળવી શકાય છે, તો વસાહતી કાળ દરમિયાન છીનવી લેવામાં આવેલી વારસો પણ પાછી આપવી જોઈએ.

બ્રિટને તાજેતરમાં નાઝી શાસન દરમિયાન લૂંટાયેલી એક મૂલ્યવાન પેઇન્ટિંગ તેના મૂળ યહૂદી પરિવારને પરત કરવાનો નિર્ણય લીધો છે. આ નિર્ણય પછી, ભારતમાં પણ ચર્ચા તેજ થઈ ગઈ છે કે શું બ્રિટન પણ એ જ રીતે કોહિનૂર હીરો ભારતને પરત કરશે. કોહિનૂર બ્રિટિશ શાસન દરમિયાન ભારતમાંથી છીનવી લેવામાં આવ્યો હતો અને લાંબા સમયથી ભારત તેને પાછો મેળવવા માંગતું હતું. આ નિર્ણયથી વસાહતી કાળ દરમિયાન છીનવાઈ ગયેલા બાકીના ઐતિહાસિક વારસાને પરત કરવાની શક્યતાઓ વધી ગઈ છે.

બ્રિટિશ સરકારે જાહેરાત કરી છે કે 'એનિયસ એન્ડ હિઝ ફેમિલી ફ્લીઇંગ બર્નિંગ ટ્રોય' નામનું ૧૬૫૪નું ઐતિહાસિક ચિત્ર તેના હકદાર વારસદારોને પરત કરવામાં આવશે. આ ચિત્ર ૧૯૪૦માં નાઝીઓએ બેલ્જિયન યહૂદી કલા સંગ્રહક સેમ્યુઅલ હાર્ટેવેલ્ડ્ટ પાસેથી જપ્ત કર્યું હતું. લંડનના ટેટ બ્રિટન મ્યુઝિયમમાં ત્રણ દાયકા સુધી પ્રદર્શનમાં રાખ્યા બાદ, હવે તેને તેના વારસદારોને સોંપવાનો નિર્ણય લેવામાં આવ્યો છે.

આ નિર્ણયને બ્રિટનના સ્પોલિયેશન એડવાઇઝરી પેનલ દ્વારા મંજૂરી આપવામાં આવી હતી, જેની સ્થાપના 2000 માં નાઝી યુગ દરમિયાન ખોવાયેલી સાંસ્કૃતિક સંપત્તિના દાવાઓની તપાસ કરવા માટે કરવામાં આવી હતી. પેનલે ભલામણ કરી હતી કે પેઇન્ટિંગ હાર્ટવેલ્ડના વારસદારોને પરત કરવી જોઈએ, કારણ કે તે નાઝીઓએ વંશીય અત્યાચારના ભાગ રૂપે લૂંટી લીધું હતું. બ્રિટનમાં 2009નો એક કાયદો હોલોકોસ્ટ અને નાઝી શાસન દરમિયાન લૂંટાયેલી કલાકૃતિઓને પરત કરવાની મંજૂરી આપે છે, જો કલા મંત્રી તેને મંજૂરી આપે.

જોકે, યુકેના કેટલાક કાયદા હજુ પણ સંગ્રહાલયોને ઐતિહાસિક વારસો કાયમી ધોરણે અન્ય દેશોમાં પરત કરવાથી અટકાવે છે. બ્રિટનના ઘણા મુખ્ય સંગ્રહાલયોએ દાયકાઓથી વિદેશી સરકારો તરફથી વસાહતી યુગ દરમિયાન લૂંટાયેલી વસ્તુઓ પરત કરવાની માંગણીઓનો સામનો કરવો પડ્યો છે. આ સંદર્ભમાં, ભારત લાંબા સમયથી કોહિનૂર હીરાને પરત કરવાની માંગ કરી રહ્યું છે, જે બ્રિટિશ શાહી પરિવારની ઝવેરાત શૃંખલાનો ભાગ હતો.

બ્રિટનના આ તાજેતરના નિર્ણય પછી, ઘણા ભારતીય ઇતિહાસકારો અને નિષ્ણાતોએ પ્રશ્નો ઉઠાવ્યા છે કે જો નાઝીઓ દ્વારા લૂંટાયેલો સામાન પાછો આપી શકાય છે, તો પછી વસાહતી શાસન દરમિયાન છીનવી લેવાયેલો ભારતીય વારસો કેમ પાછો ન આપી શકાય? કોહિનૂર હીરા ઉપરાંત, ભારતની ઘણી કિંમતી ઐતિહાસિક વસ્તુઓ બ્રિટિશ મ્યુઝિયમ અને અન્ય સંસ્થાઓમાં રાખવામાં આવી છે, જેને પરત કરવાની માંગ સમયાંતરે ઉઠતી રહી છે.

હવે એ જોવાનું રસપ્રદ રહેશે કે શું બ્રિટન પોતાના તાજેતરના વલણને વ્યાપકપણે અમલમાં મૂકશે અને અન્ય દેશોને પણ ઐતિહાસિક વારસો પરત કરવાનો નિર્ણય લેશે. ભારત સરકાર અને ઇતિહાસકારો આ વાત પર નજીકથી નજર રાખી રહ્યા છે, કારણ કે જો બ્રિટન કોહિનૂર હીરા પરત કરવાની મંજૂરી આપે છે, તો તે વસાહતી કાળ દરમિયાન જપ્ત કરાયેલી અન્ય મિલકતોના પુનઃવિતરણમાં એક ઐતિહાસિક પગલું સાબિત થઈ શકે છે.

Britain | India | British | Kohinoor diamond