જાણો ક્યાં નખાયો હતો સ્માર્ટ સિટીનો પાયો; ગુજરાતમાં જ આવેલું છે આ સ્થળ..

ગુજરાતના કચ્છના રણમાં આવેલી હડપ્પા કાળનું સ્થળ ધોળાવીરાને યુનેસ્કો દ્વારા વર્લ્ડ હેરિટેજનો દરજ્જો આપવામાં આવ્યો છે. જાન્યુઆરી 2020માં ભારત તરફથી આ માટે નામાંકન કરવામાં આવ્યું હતું. ધોળાવીરાનો ઇતિહાસ, દક્ષિણ એશિયામાં સચવાયેલા મુખ્ય શહેર જીવન સ્થળોમાંનો એક છે, ઇ.સ. પૂર્વે 3 જી સદીથી 2 જી સદી પૂર્વેના મધ્ય સુધીનો કહેવાય છે. તે સમયગાળામાં પણ ઉત્તમ સંચાલનનું એક મોડેલ હતું.

હડપ્પા સંસ્કૃતિ સાથે સંબંધિત ઐતિહાસિક શહેર ધોળાવીરા સ્માર્ટ સિટીનું ઉત્તમ ઉદાહરણ છે. ધોળાવીરા તે સમયની સ્થાપત્ય, જળ વ્યવસ્થાપન વ્યવસ્થા અને સાંસ્કૃતિક-સામાજિક વ્યવસ્થાની ઝલક આપે છે. પૂર્વે ત્રીજી અને બીજી સહસ્ત્રાબ્દીના લોકોના જીવનના પુરાવા ધોળાવીરામાં મળ્યા છે.

યુનેસ્કો હેરિટેજ કમિટી દ્વારા ધોળાવીરાને વિશ્વ હેરિટેજ સાઇટ્સની યાદીમાં સમાવવામાં આવી છે. આ નિર્ણય યુનેસ્કોની વર્લ્ડ હેરિટેજ કમિટીના 44 મા સત્ર દરમિયાન લેવામાં આવ્યો હતો અને ચીનની અધ્યક્ષતામાં યોજાયો હતો.

જો તમે ધોળાવીરાના શાંત ખંડેરો વચ્ચે ઊભા રહો અને પૂર્ણિમાનો ચંદ્ર જુઓ, તો તે જીવનમાં ક્યારેય ન ભૂલી શકાય તેવો અનુભવ આપે છે. ધોળાવીરાના ખંડેર હવે શાંત છે, પરંતુ જ્યારે તમે અહીં જાઓ છો, ત્યારે તમને જૂની વસ્તુઓ યાદ આવવા લાગે છે. ચાલો જાણીએ કેવું હતું ભારતનું પ્રથમ સ્માર્ટ સિટી..

આશરે 4500 વર્ષ પહેલા, ધોળાવીરા સ્માર્ટ સિટી તરીકે નામના ધરાવતું હતું જેમાં શાસકો, ઉદ્યોગપતિઓ, વહીવટ, ઇજનેરો, રાજવીઓ હાજર હતા. અહીં સાર્વજનિક કાર્યક્રમો થતા હતા અને બજારમાં ભારે ભીડ હતી.

ધોળાવીરાએ હડપ્પન સંસ્કૃતિના છ મુખ્ય શહેરોમાંનું એક છે જ્યાં આર્કિટેક્ચરનો શ્રેષ્ઠ ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો. તેમાં મોહેંજોદરો, હડપ્પા, ગણવેરી વાલા અને રાખીગઢીનો સમાવેશ થાય છે. આમાંથી ચાર શહેરો હવે પાકિસ્તાનમાં છે જ્યારે રાખીગઢી અને ધોળાવીરા ભારતમાં આવેલા છે. ધોળાવીરાના ખોદકામમાં ઘણી વસ્તુઓ મળી આવી છે. ગુજરાત પ્રવાસન વિભાગની વેબસાઈટ જણાવે છે કે ટેરાકોટાથી બનેલા વાસણો, મણકા, સોના અને તાંબાના આભૂષણો, મોહર, માછીમારીના કાંટા, નાના પ્રાણીઓની મૂર્તિઓ, ઓજારો, કળશ અને કેટલાક મહત્વપૂર્ણ વાસણો મળી આવ્યા છે. ASI ને અહીંથી ગોઠવીને સારી રીતે રાખવામાં આવેલા 10 મોટા જીપ્સમ પત્થરો પણ મળ્યા છે, જેમનું રહસ્ય આજ સુધી ઉકેલાયું નથી કે તે પ્રતીક છે કે કંઈક લખેલું છે. કેટલાક પુરાતત્વવિદો તેને શરૂઆતના વિશ્વનું સાઇન બોર્ડ માને છે.

ધોળાવીરાના રહેવાસીઓનો મુખ્ય વેપાર આયાત-નિકાસ હતો. ધોળાવીરાના ખોદકામમાં કેટલીક સિરામિક્સ મળી આવી છે, જેને બ્લેક સ્લીપ્ડ જાર કહેવામાં આવે છે. તે 1.5 મીટર ઊંચું છે અને પોઇન્ટેડ બેઝ ધરાવે છે જે વહાણમાં સેટ કરી શકાય છે. તે સફેદ પટ્ટીથી સજ્જ છે અને તેના પર સર્ક્યુલર ઇન્ડસ સીલ લગાવવામાં આવી હતી. ધોળાવીરા વાસ્તવમાં ગુજરાતની ખાણોનો ઉપયોગ કરવા માટે વસાવ્યું હતું. અહીં તાંબા, ચૂનાના પત્થર, એમેઝોનાઇટ અને કચ્છના કિનારે મળેલા સેલ વગેરેનો વેપાર થતો હતો. વેપારીઓ હાલના રાજસ્થાન, ઓમાન અને યુએઈમાંથી કોપર લાવતા હતા અને તેમના ઉત્પાદનોનું નિકાસ કરતા હતા. શેલ અને અર્ધ કિંમતી પથ્થરના ઘરેણાંનો વેપાર પણ અહીં મોટા પાયે થયો હતો.

27 જુલાઈના રોજ, હડપ્પા યુગના શહેર ધોળાવીરાને યુનેસ્કોની વર્લ્ડ હેરિટેજ યાદીમાં સમાવવામાં આવ્યું છે. ધોળાવીરા ગુજરાતમાં કચ્છના રણ ખંડમાં 100 હેક્ટર જમીનમાં ફેલાયેલ છે. સિંધુ ખીણ સંસ્કૃતિના પાંચ મુખ્ય શહેરોમાંનું એક ધોલાવીરા ભુજથી 250 કિમી દૂર છે. ધોલાવીરા ગુજરાતની ચોથી અને યુનેસ્કોની વર્લ્ડ હેરિટેજ યાદીમાં સ્થાન મેળવનાર ભારતની 40 મી સાઇટ છે. ધોલાવીરાની શોધ 1968 માં પુરાતત્વવિદ્ જગત પતિ જોષીએ કરી હતી.

ધોળાવીરા ભારતની 40માં વર્લ્ડ હેરિટેજ છે. દેશની 40 વર્લ્ડ હેરિટેજ સાઇટ્સમાંથી 32 સાંસ્કૃતિક, 7 કુદરતી અને એક મિશ્ર મિલકત છે. ભારત ઉપરાંત ઇટાલી, સ્પેન, જર્મની, ચીન અને ફ્રાન્સ 40 વર્લ્ડ હેરિટેજ દેશોમાં સામેલ છે. ભારત વિશ્વના અન્ય દેશો કરતા ઘણું આગળ છે.